Tôi thấy mình trong hình bóng của cậu thực tập sinh!

Khoảng 12 giờ trưa, bên ngoài trời nắng hầm hập chừng 37, 38 độ, mình mở hộp cơm để chuẩn bị ăn trưa tại văn phòng. Đúng lúc đó cậu bạn thực tập sinh ngồi đối diện mình bắt đầu cất laptop chuẩn bị đi về cho kịp tiết học buổi chiều.

Thấy vậy mình mới hỏi: "Sao em không đi ăn trưa với anh em rồi hãy về?". Bạn ý cười bảo: "Ôi anh ơi, các anh đi ăn toàn suất 40, 50 ngàn em làm gì có tiền đâu anh". Mình cũng nhây nên trêu lại em nó (mình hay giúp cậu bạn fix bugs nên hai anh em cũng thân): "Thế làm tạm miếng thịt không ra chỗ anh lấy này". Cậu bạn lại cười bảo: "Thôi anh ơi! em xin phép về trước đây".
Thời gian quay lại khoảng hơn 3 năm trước, lúc đó mình cũng là cậu thực tập sinh vừa đi học vừa đi làm, cũng phải đội cái nắng gần 40 độ, cuốc bộ ra bến xe buyt, chờ cả nửa giờ đồng hồ để về kịp tiết học chiều.

Vậy sau hơn 3 năm mình đã học được gì và trưởng thành hơn như thế nào? Có những điều gì mình ước được biết sớm hơn? Mời anh em cùng mình du hành thời gian một chuyến!

Giới thiệu một chút nhỉ! Mình là sinh viên trường P (PTIT) ngành IT. Hiện mình đang làm vị trí fullstack developer cho một công ty về lĩnh vực thanh toán điện tử.

1. Bài học và cái giá của việc đi làm sớm.
Với nhiều bạn đi làm sớm là để tích lũy kinh nghiệm sớm nhưng với mình lý do là vì mình muốn tự kiếm tiền anh em ạ. Hồi cuối năm 3 đại học mình đã bắt đầu đi thực tập gần như fulltime. Mình cố gắng đi nhiều buổi để được trả mức phụ cấp tương đối cao so với các bạn. Mình coi trọng tiền hơn kiến thức anh em ạ. Nói về lý do tại sao thì mình cũng chia sẻ một chút là thời gian đó gia đình mình khá khó khăn nên mình không muốn xin tiền bố mẹ nữa.

Nhưng mọi sự đều có giá của nó, với mức trợ cấp cao hơn đồng nghĩa với việc yêu cầu cũng cao hơn (so với vị trí của một thực tập sinh). Thời điểm đó kinh nghiệm thực tế của mình chưa nhiều nên khá khó khăn để đáp ứng công việc. Cụ thể là sau khoảng hơn 2 tháng thực tập, được training thì sau đó mình được join vào làm dự án thật với một đối tác Nhật Bản. Mình cùng một anh nữa làm một module liên quan đến việc quản lý file báo cáo, hợp đồng của khách. Về nghiệp vụ tuy không quá phức tạp nhưng mình chưa có kinh nghiệm làm việc với file, các công cụ liên quan nên thời gian đầu hay bị chậm deadline và khách cũng yêu cầu sửa nhiều. Mình nhớ một lần đang ngồi học thì ông anh làm chung nhắn tin "đòi" mình mấy câu SQL cho chức năng báo cáo vì khách hàng yêu cầu gấp mà ông ý không rõ nghiệp vụ ra sao. Thế là mình lại phải lấy laptop ra hì hục tổng hợp rồi gửi cho ổng.

=> Làm ở đó được khoảng nửa năm, việc nhiều quá mà mình không thể cân bằng được nên mình quyết định xin nghỉ. Thời điểm đó việc học của mình cũng sa sút kinh khủng luôn. Nhưng đổi lại mình dần hiểu hơn về cách làm việc trong các dự án thực tế là không cần phải care hết cả hệ thống. Ngoài ra mình cũng hiểu hơn về quy trình và đặc biệt là những kiến thức liên quan đến thủ tục, hàm trong SQL, thao tác với file trong Java, cách lưu trữ file trên server...

2. Nghi ngờ năng lực bản thân, liệu mình có phù hợp với ngành IT?
Sau khi nghỉ công ty đầu tiên, mình không đi làm một thời gian (khoảng 3 tháng) để học cải thiện một vài môn điểm thấp. Nhưng thời điểm đó các bạn bắt đầu đi thực tập nhiều khiến mình cũng FOMO và thế là mình đi rải CV tiếp. Không may mắn như lần trước, mình phải phỏng vấn đến công ty thứ 3 mới được chấp nhận.

Mình vào cùng 3 bạn khác và tất cả 4 anh em đều tham gia cùng một dự án. Đó là một dự án về hệ thống quản trị nhân lực, nhân sự đã được xây dựng từ khá lâu với các công nghệ cũ và source code thì tương đối phức tạp!
Lúc đầu cả mình và 3 bạn còn lại đều có thời gian tìm hiểu nghiệp vụ, chức năng của hệ thống. Sau đó cũng được giao làm chung từng task một (4 anh em sẽ chia ra ai làm phần nào rồi báo cáo lại).

Ba bạn vào cùng mình làm khá tốt. Mình thường là người báo cáo cuối cùng và tất nhiên task của mình không phải là khó hay dài hơn task của các bạn. Vấn đề là ở chỗ mình ngại hỏi anh leader thành ra tiếp cận sai vấn đề. Không những vậy khi gặp bugs mình cũng chưa biết cách xử lý sao cho nhanh và tối ưu cộng với không chịu đi hỏi và kết quả là cứ bị trễ deadline.

Thời gian sau, chia ra mỗi người một chức năng lúc đó mình làm độc lập không có sự tham khảo từ các bạn kia thành ra mình gặp nhiều khó khăn hơn. Lúc đó anh leader bảo với mình thế này: "Em gặp vấn đề gì, gặp bugs thì phải raise lên để anh em check giúp chứ cứ im im thế ai biết đâu." Nghe xong mình cũng ngại, rồi nhiều lúc mình cứ nghĩ liệu mình có phù hợp với ngành này không hay năng lực của mình kém...

=> Làm được khoảng 8 tháng, lúc đó mình cũng đang khá là chán. Một phần vì mọi thứ dậm chân tại chỗ (từ kiến thức cho đến lương trợ cấp). Mình biết có ty tỷ lý do (môi trường, dự án, sếp, lương...) khi đã chán nhưng mà nguyên nhân chính cũng do mình cả thôi. Thực sự hồi đó mình đã nghĩ đến việc không theo ngành IT nữa mà chuyển qua làm thiết kế hoặc editor gì đó. Cũng may là đang lúc chán thì cậu bạn học cấp 2 của mình gọi sang chỗ cậu ý làm. Đúng kiểu chỉ chờ có vậy thế là mình cố gắng làm cho xong task ở công ty hiện tại rồi chuyển qua chỗ cậu bạn làm.

3. Tìm được một mentor giỏi, tham gia một dự án xịn quan trọng như thế nào?
Hai công ty trước mình thực tập đều là những công ty thiên về làm dịch vụ, sản phẩm (product). Công ty tiếp theo mình làm lại là một công ty outsource nhỏ. Lúc đầu mình cũng hơi do dự rồi hỏi cậu bạn kia là làm ở đấy ổn không thì cậu bạn bảo cũng ổn thế là mình đi phỏng vấn.

Qua hai vòng phỏng vấn (một vòng gặp anh sếp nói chuyện về technical, vòng sau mình gặp nhân sự để chốt lương) thì mình cũng đồng ý vào làm với mức lương part time là 6tr VNĐ/ tháng (do mình còn khoảng hơn 2 tháng mới kết thúc kỳ học cuối). Sau khi làm fulltime mình sẽ được deal lại nếu làm được việc.

Và thế là mình bắt đầu định hình lại bản thân, giành thời gian tìm hiểu các dự án kỹ hơn và đặc biệt là không được ngại hỏi khi gặp vấn đề. Thời gian cứ thế trôi qua và mọi thứ chỉ thực sự chuyển biến cho đến khi mình được join một dự án mới với những thành viên mới sau khoảng 3 tháng.

Đó là dự án xây dựng hệ thống quản lý và ứng dựng ví điện tử cho Tổng công ty bưu điện Việt Nam VNPOST. Team dev gồm có mình và hai anh nữa làm backend cùng với một bạn làm frontend. Vì là dự án outsource nên team mình được làm rất nhiều, không giống kiểu outsource giao gì làm đó. Team mình được quyền phân tích chức năng, dev, test và thậm chí là triển khai luôn. Hồi đó anh leader cho mình làm khá nhiều, yêu cầu mình tìm hiểu cũng nhiều để áp dụng vào dự án. Có những hôm hai anh em ngồi đến tối để fix bugs hoặc nghiên cứu áp dụng một công nghệ mới. Tuy có hơi vất nhưng mình lại nhận được sự support rất nhiệt tình từ anh leader thành ra không những mình không áp lực mà còn rất hào hứng.

Các sếp cũng nhìn thấy điều đó và chủ động đề xuất tăng lương cho mình (mình được gần x2 lương chỉ trong chưa đầy nửa năm). Thời gian cứ thế trôi, mình gắn bó với công ty được khoảng 1 năm 7 tháng thì lúc đó dự án cũng gần như hoàn thành, anh leader bảo mình thế này: "Giờ dự án cũng gần xong rồi, anh thấy chú cũng cứng hơn nhiều hay thử đi phỏng vấn xem". Mình nhớ lúc đó lương mình tầm 15 triệu cũng có thể nói là được so với một sinh viên mới ra trường được khoảng 1 năm. Nhưng thấy ông anh nói vậy nên mình cũng ôn luyện để đi phỏng vấn (sau mới biết ổng cũng định té nên xui mình đi trước, giờ gặp lại mình vẫn cứ trêu ông:)). Được cái lúc đó mình khá tự tin và lúc phỏng vấn thì ông anh có chia sẻ cho mình 1 tips như này khi deal lương.

=> Anh em nên ngồi xuống tính toán ra con số tương đối mà anh em muốn nhận trong một năm. Có hai nguyên nhân như sau:
+ Có công ty họ hứa thưởng 14,15 tháng lương nhưng thực tế chưa chắc được, có công ty thì trả 13 tháng thôi những sẽ đủ. Vì vậy nếu anh em deal lương tháng rất có thể anh em bị "lỗ" đấy.
+ Mỗi công ty thường 1 năm chỉ có 1 đợt tăng lương và hai lần đánh giá. Nếu anh em chuyển việc sau đợt review lương rất có thể anh em sẽ không được xét tăng lương ở công ty mới cho đến hết năm tiếp theo. Vì vậy hãy deal một mức lương mà anh em thấy happy cho cả một năm hoặc nửa năm tới.

4. Sức mạnh của niềm tin
Nếu được hỏi về bài học lớn nhất từ hồi mình còn là thực tập sinh đến bây giờ thì đó có lẽ là sự thay đổi trong tư duy của mình. Đó là tư duy trong việc giải quyết vấn đề, tư duy trong việc tin là mình được.

Nói đến đấy mình lại nhớ đến cậu bạn thực tập sinh mình nói đến ở đầu bài viết. Có một lần cậu được anh leader của team đó giao task cài đặt Jenkins trên server và phải cấu hình để auto deploy các dự án Spring Boot thông qua Jenkins đó. Vấn đề gặp phải là Jenkins mặc định chạy ở port 8080 nhưng trên server đã có service chạy port này rồi và thế là cậu không biết làm sao để đổi được port của Jenkins.

Cậu quay ra hỏi mình thì lúc đó đang hơi bận nên mình bảo cậu bạn tìm file cấu hình của Jenkins rồi change port mặc định trong đó là được. Sau một hồi loay hoay mãi, lúc đó mình có đi qua thì thấy cậu bạn vẫn chưa đổi được. Thế là cậu quay sang bảo mình: "Anh ơi hay là em tắt service đang chạy port 8080 đi?". Thế là mình bảo: "Giờ em tắt service đó mà service ý đang được dùng ở đâu thì sao, ý là có service khác gọi vào service đó qua cổng 8080 thì sao?". Cậu bạn lại bảo: "Nhưng em thử rồi nó không đổi được port anh ạ". Thế là mình kéo ghế ngồi cạnh cậu bạn hai anh em cùng search google sau một lát thì cũng đổi được một cách dễ dàng.

Vậy đó, đổi khi chỉ cần có niềm tin cộng với một chút kinh nghiệm thì tư duy của chúng ta đã được cải thiện rất nhiều rồi. Cảm ơn anh em và các bạn đã lắng nghe câu chuyện của mình. Chúc anh em thật thành công trên con đường sự nghiệp mình đã chọn. Hãy luôn tin rằng mình có thể thể làm được, làm tốt hơn và trưởng thành hơn theo thời gian.